Wycieczka do Grecji nie może się obyć bez skosztowania najpopularniejszego w tym kraju dania typu fast food, czyli gyrosa. Kawałki mięsa opiekanego na ruszcie, do tego aromatyczny chlebek pita, sałatka, tzatziki i frytki… to połączenie smaków jest naprawdę palce lizać! Skąd jednak w ogóle gyros wziął się w kuchni greckiej i jaki jest jego rodowód? Oto kilka interesujących faktów.
Czy gyros – taki, którego dziś można skosztować w wielu lokalach, takich jak Gyros Ramzes, jest potrawą zupełnie oryginalną i niespotykaną poza Grecją w innych miejscach na świecie? W wersji typowo greckiej z całą pewnością tak. Można jednak powiedzieć, że grecki gyros to tylko jedna z wariacji na temat pieczonego mięsa – obecnego wszak również w innych zakątkach świata. Arabska szawarma, meksykańskie tacos al pastor i gyros zdają się mieć jednego przodka. A jest nim nie inne danie niż… kebab.
Od kebabu do gyrosa
Przyrządzanie mięsa na rożnie jest, jak pokazują badania archeologiczne, znane ludzkości niemal od zarania dziejów. Odkąd nauczyliśmy się, że ogień pozwala wydobyć z mięsa nowy aromat, a przede wszystkim – zmiękczyć je – korzystamy chętnie z tej możliwości. Dlatego ślady opiekania nad ogniem różnych przysmaków znajdziemy np. w wykopaliskach z okresu kultury mykeńskiej czy minojskiej.
Jeśli zaś chodzi o kebab, który uznawany jest za bezpośredniego poprzednika gyrosa – ten w wersji wypiekanej na pionowym rożnie pojawił się w połowie XIX wieku w mieście Bursa. Sposób przyrządzania mięsa poprzez opiekanie go na ogniu w pozycji pionowej i odcinanie cienkich plastrów szybko przyjął się w Imperium Osmańskim, a później – wraz ze zmianą granic pomiędzy Grecją a Turcją i wymianą kulturową – dotarł również na Półwysep Peloponez i w okolice Aten. I to właśnie tutaj swoją historię rozpoczyna gyros – danie, którego dziś można skosztować nie tylko w Grecji, ale też np. w Gyros Ramzes i podobnych lokalach również w Polsce.
Czym różni się gyros od kebabu?
Grecy oczywiście nie tylko przyjęli turecką recepturę, lecz także ją wzbogacili o własne pomysły. W jaki sposób? Najważniejsza różnica to rodzaj mięsa stosowany w obu potrawach. O ile w klasycznym kebabie pojawić się może tylko mięso drobiowe, wołowe, jagnięce lub baranie, o tyle gyros najczęściej jest przyrządzony z mięsa wieprzowego. Skąd ta różnica? Ma ona przede wszystkim podłoże religijne. Muzułmanie nie spożywają wieprzowiny, tymczasem Grecy, którzy w większości są chrześcijanami – jak najbardziej. Dlatego gyros powstaje zazwyczaj z szynki wieprzowej. Dzięki temu zyskuje niezwykłą soczystość i miękkość.
Jakie jeszcze różnice można dostrzec?
- Gyros jest podawany zawsze razem z pitą. W wersji na wynos mięso znajduje się wewnątrz bułki, w lokalu zaś pita jest pokrojona na kawałki i podawana z mięsem na talerzu.
- W gyrosie obowiązkowym dodatkiem jest tzatziki – sos czosnkowy na bazie jogurtu ze startymi ogórkami zielonymi.
- W komplecie znajdziemy również sałatkę grecką z pomidorów, ogórków, papryki, oliwek i sera feta, przyprawioną oregano.
Bardzo często do gyrosa serwowane są również domowe, grubo krojone frytki. Całość tworzy zaś wyjątkowo sycący zestaw, któremu trudno się oprzeć.
Gdzie zatem spróbować dobrego gyrosa? Przede wszystkim – na wakacjach w Grecji. Ich namiastkę można sobie jednak zapewnić, sięgając do oferty lokali takich jak Gyros Ramzes i zamawiając pyszną potrawę również na wynos.
